Pneumokoki, znane również jako Streptococcus pneumoniae, to bakterie z rodziny paciorkowców, odpowiedzialne za wywoływanie szeregu infekcji, w szczególności tych dotyczących górnych dróg oddechowych. Niektóre grupy wiekowe są bardziej narażone na poważne choroby wywołane przez te bakterie i mogą doświadczyć poważnych powikłań, które mogą prowadzić nawet do zgonu. Ale czy szczepionka przeciw pneumokokom może zapewnić pełną ochronę? Jak wygląda proces szczepienia i czy jest bezpieczny?
Nazwa „pneumokoki” pochodzi od łacińskiej nazwy dla dwoinki zapalenia płuc – Streptococcus pneumoniae. Pierwsze izolacje tych Gram-dodatnich bakterii miały miejsce już w 1881 roku dzięki pracą Ludwika Pasteura i jego zespołu. Bakterie te pod mikroskopem przybierają kształt zbliżony do kuli, mogą się łączyć w pary i tworzyć kolonie, które przypominają formę łańcuszków.
Większość pneumokoków posiada charakterystyczną otoczkę o różnorodnej strukturze. Na bazie antygenów otoczkowych, możemy zidentyfikować ponad 90 serotypów pneumokoków, które w odmienny sposób oddziałują na organizm człowieka – od tych wysoce zjadliwych do raczej łagodnych. Co ciekawe, te bakterie nie wytwarzają przetrwalników.
U człowieka pneumokoki najczęściej bytują na błonie śluzowej nosa i gardła. Same w sobie nie wywołują pełnoobjawowej choroby, a wiele osób, zwłaszcza dzieci, staje się nosicielami tych drobnoustrojów. W rzeczywistości, nawet więcej niż połowa dzieci w wieku szkolnym może nieświadomie przenosić pneumokoki.
Zakażenie najczęściej następuje drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z błonami śluzowymi osoby chorej. Bakteria posiada niezwykle silną zdolność adhezji do nabłonka dróg oddechowych, co oznacza, że „przykleja się” do niego. Kiedy ilość patogenów w danym miejscu jest za duża, dochodzi do infekcji. Okres inkubacji trwa od 1 do 3 dni. Warto dodać, że występowanie jednoczesnego zakażenia rinowirusem lub adenowirusami, odpowiedzialnymi za powszechne przeziębienia, zwiększa ryzyko zakażenia pneumokokami. W Polsce najwięcej infekcji pneumokokowych obserwuje się w okresie jesienno-zimowym.